صنعت غذا (food industry) یک شبکه پیچیده و جهانی از مشاغل گوناگون است که بیشتر مواد غذایی مصرف مردم جهان را تامین میکند. عبارت صنایع غذایی مجموعه ای از فعالیت های صنعتی را شامل میشود که در تولید، تهیه، نگهداری، ترابری، صدور گواهینامه، فرآوری و بسته بندی مواد غذایی فعالیت دارند
برای مطالعه بیشتر به ادامه مطلب مراجعه کنید.
قلمرو های صنعت غذا
صنعت غذا امروزه بسیار گوناگون شده‌است و تولیدات آن از فعالیت‌های کوچک، سنتی و خانوادگی که بسیار پرمشغله هستند گرفته تا فرآیندهای صنعتی بزرگ، سرمایه‌بر و مکانیزه بسیار گسترده‌است. بسیاری از صنایع غذایی تقریباً به‌طور کامل به محصولات کشاورزی و دامپروری محلی یا ماهیگیری اختصاص یافته.
نظام غذایی ، شبکه پیچیده‌ای از کشاورزان و صنایعی است که به آنها پیوند دارند. این پیوندها شامل سازندگان تجهیزات کشاورزی و مواد شیمیایی نیز میشود. این سامانه همچنین شامل صنایع بازاریابی غذایی است که مزارع را به مصرف‌کنندگان متصل میکند و شامل فرآوران مواد غذایی ، عمده‌فروشان، خرده‌فروشان و مؤسسات خدمات مواد غذایی است.
قلمرو صنایع غذایی غذایی شامل موارد زیر است :
- کشاورزی : کشت محصولات کشاورزی، پرورش دام و غذاهای دریایی
- تولید : محصولات شیمیایی کشاورزی، ساخت‌وساز کشاورزی، تجهیزات و ماشین‌آلات کشاورزی، تولید بذر و...
- فرآوری مواد غذایی : تهیه محصولات تازه برای بازار و تولید محصولات غذایی آماده
- بازاریابی : تبلیغ محصولات عمومی، محصولات جدید، تبلیغات، پویش‌های بازاریابی، بسته‌بندی، روابط عمومی و...
- فروش و توزیع : تدارکات، ترابری، انبارداری
- مقررات : قوانین و مقررات محلی، منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی برای تولید و فروش مواد غذایی، از جمله کیفیت غذا، امنیت غذایی، ایمنی غذا
- تحصیلات : دانشگاهی، مشاوره‌ای، شغلی
- تحقیق و توسعه : ناوری غذایی
- خدمات مالی : اعتبار، بیمه
چگونگی شکل گیری صنعت غذا یا علم صنایع غذایی
با افزایش روز افزون جمعیت، تهیه غذای کافی یکی از مسایل پیچیده و مهم جهان امروز به ویژه کشورهای جهان سوم به شمار می‌رود بنابراین نیاز به تولید و انبوه سازی موادغذایی روز به روز پر رنگ تر شد بنابراین اولین دلیل پیدایش تولید و ارائه موادغذایی به شکل صنعتی انبوه سازی مواد غذایی است.
اما این انبوه سازی مشکلات دیگری به دنبال خودش داشت . در درجه اول مشکل فساد و نگهداری موادغذایی بود. بنابراین موضوع بسته بندی مطرح شد که به دنبال آن صنعت کنسروسازی متولد شد.
تا قبل از این ابداع، در مواقع جنگ سربازان برای رفع گرسنگی از هر شهری که عبور میکردند دست به غارت مواد غذایی میزدند. تا اینکه در سال 1795 ناپلئون بناپارت در فرانسه 12 هزار فرانک به عنوان جایزه برای سرآشپزی قرار داد که بتواند روشی ابداع کند، تا بتوان موادغذایی را در مدت طولانی نگهداری کرد. در نهایت سال 1809 نیکلاس آپرت روش کنسرو کردن موادغذایی را به عنوان روش جدید نگهداری و طبخ غذا برای سربازان ارائه داد که از آن به بعد او را پدر کنسرو میخوانند.
با پیدایش انقلاب صنعتی بسته بندی و ارائه موادغذایی نیز پیشرفت کرد و در واقع علم مواد شناسی و شناخت ویژگی های مختلف موادغذایی به کمک صنعت رفت و در نهایت صنایع غذایی به عنوان یک شاخه علمی شکل گرفت.
با افزایش جمعیت، افزایش تنوع موادغذایی، شناخت و آگاهی مردم از موادغذایی مختلف و ایجاد تنوع در سبد غذایی نیاز، روز افزون جامعه برای مواد غذایی، روز به روز صنعت غذا را قوی تر میکرد و در نهایت رنگ تجارت به خود گرفت طوری که امروزه به عنوان یکی از پول ساز ترین صنایع شناخته شده است. این امر موجب شد تا بحث ایجاد تنوع ، ظاهر پسندی،تبلیغ، برندینگ و گاها تقلب و... وارد این صنعت شود.
در حال حاضر صنایع غذایی توانسته با فرمولاسیون و طراحی مواد غذایی به تنوع و عرضه بهتر محصولات کشاورزان و دامداران در بازار کمک کند. همچنین در این مسیر موادغذایی مناسب بیماران خاص و یا موادمغذی لازم برای ورزشکاران به صورا غذای آماده تولید کرده و در اختیار آنان قرار داده است.
خدمات صنعت غذا
بنابراین خدمات صنعت غذا را نمی توان نایده گرفت برای مثال بیماران سلیاکی که در گذشته ممنون از خوردن هر گونه غلات و موادغذایی حاوی گلوتن بودند امروزخ می توانند از تمام کربوهیدرات ها به صورت نان،کیک، شیرینی و.... با بافت و طعم مشابه محصولات معمولی حاوی گلوتن، بدون ایجاد مشکل استفاده کنند.
تاریخچه صنعت غذا در ایران
صنعت غذای ایران یکی از قدیمی‌ترین صنایع ایران است که به‌طور تاریخی عمدتا توسط بخش‌خصوصی اداره میشود و به همین علت نسبت به صنایع دیگر عمدتا دولتی کشور از درجه رقابت‌پذیری بالاتری برخوردار است. صنایع فعال در این حوزه خود را به جدیدترین تکنولوژی‌های روز دنیا برای رقابت سخت‌تر با رقبا مجهز ساخته‌اند.
اوج شتاب‌گیری تاسیس کارخانه‌های صنایع غذایی به شکل مدرن و امروزی آن مانند بسیاری دیگر از صنایع کشور به ورود موج تجددخواهی و گسترش شهرنشینی در ایران یعنی دوران پهلوی اول و دوم بازمی‌گردد، چراکه در این دوران روش‌های سنتی تولید غذا دیگر جوابگوی نیاز شهروندان نبوده و با الزامات زندگی شهری همخوانی نداشته است، از این رو گسترش مدرنیزاسیون در ایران سبب شد سرمایه‌گذاران با پیروی از الگوهای پیشرفته موجود در کشورهای غربی و با توجه به پتانسیل‌های بالای کشور در تولید محصولات کشاورزی اقدام به احداث کارخانه‌های صنایع غذایی در نقاط مختلف کشور کنند. گرچه احداث بسیاری از کارخانه‌های صنایع غذایی ایران که امروز هم در میان کارخانه‌های موفق و بزرگ کشور هستند به دهه‌های ۴۰ و ۵۰ بازمی‌گردد، اما در دهه‌های پس از انقلاب اسلامی به علت سیاست‌های در پیش گرفته‌شده با هدف استقلال و کاهش وابستگی به کشورهای غربی، واردات محصولات غذایی به کشور به‌طور گسترده‌ای محدود شد، کارخانه‌های صنایع غذایی بسیاری در این مدت در کشور تاسیس شدند و کارخانه‌های قبلی توانستند فعالیت خود را گسترش داده و علاوه بر رفع نیاز جمعیت رو به گسترش ایران، محصولات خود را به دیگر کشورها نیز صادر کنند. اما ادامه این سیاست و تمرکز بر بازار داخلی با هدف استقلال و قطع وابستگی به کشورهای خارجی و عدم توجه کافی به مقوله صادرات در سال‌های اخیر روند رو به رشد صنایع غذایی کشور را با چالش‌هایی همراه کرده که در ادامه بحث به آنها خواهیم پرداخت.
شما میتوانید برای آگاهی از آخرین مطالب وبلاگ روی عبارت زیر کلیک کنید
